هەواڵێن سەرەکی

ا. م. د. جنان نوري حسن

كوليژا ته‌كنيكى يا ته‌ندروستى وپزيشكى

تێگەیشتن و بەڕێوەبردنی بارودۆخێکی ناوازە

ئەم بەڵگەنامەیە تێڕوانینێکی گشتی لەبارەی نەخۆشی شەکرەی دووگیانی (GDM) دەدات، کە حاڵەتێکە کە تووشی ژنانی دووگیان دەبێت. پێناسە، هۆکارەکان، سکرینکردن، بەڕێوەبردن و کاریگەرییە درێژخایەنەکانی GDM دەگرێتەوە. ئامانجی زانیاریەکان ڕێنماییکردنی دایکانی چاوەڕوانکراو لە تێگەیشتن لەم حاڵەتە ناوازەیە و گرتنەبەری هەنگاوی گونجاو بەرەو دووگیانییەکی تەندروست.

پێناسە و بڵاوبوونەوەی نەخۆشی شەکرەی دووگیانی

شەکرەی دووگیانی جۆرێکە لە نەخۆشی شەکرە کە لە کاتی دووگیانیدا دروست دەبێت. کاتێک ڕوودەدات کە لەش بەشی پێویست ئەنسۆلین بەرهەم نەهێنێت، هۆرمۆنێک کە پێویستە بۆ ڕێکخستنی ئاستی شەکر لە خوێندا. ئەمەش دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی شەکری خوێن لە دایکدا.

کاریگەری لەسەر نزیکەی 7%ی دووگیانیەکان هەیە لە ئەمریکا، بەڵام بڵاوبوونەوەی بەپێی هۆکارەکانی وەک ڕەگەز، نەتەوە و مێژووی خێزانەکە دەگۆڕێت.

هۆکار و هۆکارەکانی مەترسی بۆ تووشبوون بە نەخۆشی شەکرەی دووگیانی

هۆکاری وردی GDM بە تەواوی تێنەگەیشتوون، بەڵام پێدەچێت پەیوەندی بە گۆڕانکاری هۆرمۆنەکانەوە هەبێت لە کاتی دووگیانیدا. ئەم گۆڕانکاریانە دەتوانن کاریگەرییان هەبێت لەسەر توانای جەستە بۆ بەکارهێنانی ئەنسۆلین بە شێوەیەکی کاریگەر.

چەندین هۆکار دەتوانن مەترسی تووشبوون بە GDM زیاد بکەن، لەوانە مێژووی خێزانی نەخۆشی شەکرە، قەڵەوی، تەمەنی سەروو ٣٥ ساڵ و نەتەوە.

سکرینکردن و دەستنیشانکردنی نەخۆشی شەکرەی دووگیانی

هەموو ژنانی دووگیان لە نێوان ٢٤ بۆ ٢٨ هەفتەی دووگیانیدا سکرین دەکرێن بۆ GDM. ئەمەش بریتییە لە پشکنینی بەرگەگرتنی گلوکۆز، کە ڕێژەی شەکر لە خوێندا دەپێوێت دوای خواردنەوەی خواردنەوەیەکی شەکردار. ئەگەر ئاستی شەکری خوێن لە ئاسایی زیاتر بوو، ئەوا دەستنیشانکردنی GDM دەکرێت.

ئاڵۆزییەکانی دایکان و کۆرپەلەی نەخۆشی شەکرەی دووگیانی چارەسەرنەکراو

چارەسەرنەکردنی GDM دەتوانێت ببێتە هۆی ئاڵۆزی جددی بۆ هەردوو دایک و کۆرپەلە. ئەم ئاڵۆزیانە بریتین لە بەرزی پەستانی خوێن، پێش ئیکلەمپسیا، لەدایکبوونی پێشوەختە، لەدایکبوونی مردوو و کەموکوڕی لەدایکبوون.

بەڕێوەبردنی خۆراک و ڕەچاوکردنی خۆراک

بەڕێوەبردنی خۆراک پێکهاتەیەکی سەرەکی چارەسەری GDM یە. بریتییە لە هەڵبژاردنی خۆراکی تەندروست و ڕێکخستنی کاتی ژەمەکان و قەبارەی بەشەکان بۆ کۆنترۆڵکردنی ئاستی شەکری خوێن.

پزیشکی خۆراکی تۆمارکراو دەتوانێت ڕێنمایی کەسی سەبارەت بە پلاندانانی ژەمەکان و پێداویستییە خۆراکیەکان پێشکەش بکات.

پێشنیارەکانی چالاکیی جەستەیی و وەرزشکردن

چالاکیی جەستەیی بەردەوام بۆ بەڕێوەبردنی GDM زۆر گرنگە. یارمەتی باشترکردنی هەستیاری ئەنسۆلین دەدات و ئاستی شەکری خوێن ڕێکدەخات. ،،ئامانج بەلایەنی کەمەوە ٣٠ خولەک وەرزشکردن بە چڕی مامناوەند لە زۆربەی ڕۆژەکانی هەفتەدا، دوای ڕاوێژکردن لەگەڵ پزیشکەکەت یان مامانەکەت.

چارەسەری ئەنسۆلین و بەڕێوەبردنی دەرمان

ڕەنگە هەندێک لە ژنانی تووشبوو بە GDM پێویستیان بە چارەسەری ئەنسۆلین هەبێت بۆ کۆنترۆڵکردنی ئاستی شەکری خوێنیان. ئەنسۆلین هۆرمۆنێکە کە یارمەتی لەش دەدات گلوکۆز بەکاربهێنێت بۆ وزە.

چارەسەری ئەنسۆلین بە شێوەیەکی گشتی لە ڕێگەی دەرزی یان پەمپێکی ئەنسۆلینەوە ئەنجام دەدرێت.

چاودێری دوای منداڵبوون و کاریگەرییە درێژخایەنەکانی

دوای منداڵبوون، زۆربەی ئەو ژنانەی کە تووشی GDM بوون، تووشی گەڕانەوەی ئاستی شەکری خوێنی ئاسایی دەبن. بەڵام ئەگەری تووشبوونیان بە نەخۆشی شەکرەی جۆری دوو لە دواتردا زیاترە.

چاوپێکەوتنی بەدواداچوونی بەردەوام لەگەڵ دابینکەری چاوەدێری تەندروستی زۆر گرنگە بۆ چاودێریکردنی ئاستی شەکری خوێن و ڕێگریکردن لە ئاڵۆزییە درێژخایەنەکان.

گرنگی ڕاوێژکاری و پلاندانانی پێش دووگیانی

ڕاوێژکاری پێش دووگیانی زۆر گرنگە بۆ ئەو ژنانەی کە پێشینەی GDM یان هۆکاری مەترسییان هەیە. دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە دەستنیشانکردن و بەڕێوەبردنی نیگەرانییە تەندروستییە ئەگەرییەکان و باشترکردنی دەرئەنجامەکانی دووگیانی.

پلاندانان بۆ دووگیانییەکی تەندروست دەتوانێت بریتی بێت لە گۆڕینی شێوازی ژیان و ڕێکخستنی دەرمان و چاودێریکردنی وردی ئاستی شەکری خوێن